Bu galvanizleme metodu, ürün üzerinde herhangi bir işlem yapılmadan önce uygulanan kaplama yöntemidir. Bu da bir sıcak daldırma galvaniz türü kaplama olmakla birlikte, kaplama kalınlığı ve uygulunma sırası açısından farklılık gösterir. En basit anlamda, rulo sac açıldıktan sonra, erimiş amonyum klorür (flux) karışımının içinden geçer ve daha sonra erimiş çinko banyosuna kontinü (sürekli) bir şekilde daldırılır. üzerindeki fazla çinko tabakası pürüzsüz bir hale getirildikten sonra sarılarak tekrar rulo haline getirilir ve üretici firma bundan sonra bu sacı hammadesi olarak kullanır.
Bu homojen kaplama kalınlığı yüzeylerde 10 um’dan 20um’a (70 gr/m2 140 gr/m2) kadar değişir. Bu kaplama kalınlığına sahip pre-galvaniz sacdan üretilmiş malzemeler daha çok bina içi gibi kuru havanın hükmettiği alanlarda kullanılmalı ve zararlı sayılabilecek maddeler ile bunların dolaylı etkilerinin korozyona sebebiyet vereceği bölgelerde tavsiye edilmemektedir. Sonuç olarak pre-galvaniz sacdan imal edilen kablo taşıyıcıları uygun koşulların sağlandığı yerlerde seçmek sıcak daldırma galvaniz yöntemiyle kaplanan kablo taşıyıcılarına karşı EKONOMİK bir avantaj sağlar.
Kablo kanalı sistemleri genellikle ticari ve endüstriyel yapılarda kablo yönetimi için kullanılan sistemler olup kullanım yerine göre farklı tipleri mevcuttur. Üretim ve kullanım özelliklerine göre sınıflandırılan Tekom-Puk kablo kanalı çeşitleri aşağıdaki gibidir;
Delikli tip kablo kanalları, taban ve yanlardaki delikler sayesinde gerekli havalandırmanın sağlandığı kablo taşıyıcısı çeşididir. Uygulamalardaki ısıların ortalamayı geçmediği alanlarda güvenle kullanılır. Tekom-Puk kablo kanalları üzerlerindeki oval delik sistemi, taşıyıcının mukavemetini azaltmadan, gerekli hava ventilasyonunu sağlamak prensibi ile tasarlanmıştır.
Merdiven tipi kablo kanalları uygulamaların daha yüksek ısılara eriştiği ve destek arasının daha uzun tutulabileceği durumlarda kullanılır. Endüstriyel projelerde ve dikey uygulamalarda tercih edilir. Kablo merdivenlerinin basamak arası mesafesi ve destek aralığı taşıyacağı yük bakımından önemlidir. Kablo merdiveni sistemlerimiz kullanım yerine göre;
Genellikle uygulama ısılarının haberleşme veya basit elektrik iletimi gibi en az olduğu durumlarda ve dış saha uygulamalarında koruma özelliklerini arttırma amacıyla kullanılır.
Tel tipi kablo kanalları kısa destek aralarının bulunduğu bina içlerinde, alçak gerilim, haberleşme ve fiber optik kablolarının taşınmasında tercih edilir. Yüzey alanlarının az olması üzerlerinde toz birikmesini engellediğinden, özellikle gıda ve tütün endüstrilerinde sıkça kullanılır.
Az miktarda haberleşme ve enerji kablolarının kullanılacağı durumlarda tercih edilir.
Yapılarda taban betonu içinde yada döşeme malzemesinin altında kalan kablo kablo kanalı çeşidimizdir.
Kablo kanalı sistemleri, yapıların enerji dağıtımı veya haberleşme için kullanılan tesisatlarında, izole elektrik kablolarının güvenli bir şekilde taşınması, sabitlenmesi ve desteklenmesini sağlayan birbiriyle uyumlu birimlerden oluşan sistemlerdir. Kablo kanalı sistemleri genellikle ticari ve endüstriyel yapılarda kablo yönetimi için kullanılan sistemler olup kullanım yerine göre farklı tipleri mevcuttur. Türkçe’de yaygın olarak kablo kanalı olarak bilinse de tiplerine göre kablo tavası, kablo taşıyıcısı, kablo tepsisi, kablo merdiveni isimlendirmelerine de rastlanır.
Sistemi oluşturan elemanlar tek tek ele alındığında fiziksel özellikleri ve üretim teknikleri açısında çok karmaşık ürünler değildir. Fakat parçası olacakları tesisatın güvenlik riskleri ve çok uzun yıllar kullanılma hedefleri göz önüne alınırsa hammaddeden montaj hizmetine kadar titiz ve kaliteli bir üretim sürecine sahip olması gereken ve ciddi mühendislik gerektiren ürünlerdir.
Kablo kanalı sistemleri genellikle ticari ve endüstriyel yapılarda kablo yönetimi için kullanılan sistemler olup kullanım yerine göre farklı tipleri mevcuttur. Kablo kanalları üretim ve kullanım özelliklerine göre ana olarak;
* delikli tip kablo kanalı
* merdiven tipi kablo kanalı
* deliksiz tip kablo kanalı
* tel tipi kablo kanalı
* kablo kanaletleri
şeklinde sınıflandırılabilir. [1]
Delikli tip kablo kanaları taban ve yanlarındaki delikleri sayesinde taşıdığı kablolar için bir miktar havalandırma oluşmasını sağlar. Bu yüzden daha çok tesisatta ısının oluştuğu ısıların fakat ortalamayı geçmediği alanlarda tercih edilir [2]. Çok uzun destek aralığı gerektirmeyen tesisatlarda kullanımı uygundur.
Merdiven tipi kablo kanalları üzerinde merdiven basamağını andıran düzenli aralıklarla kaynatılmış barlar sebebiyle böyle adlandırılırlar. Basamak aralarında havalandırmanın yükselliği nedeniyle tesisatta ısının oluştuğu ve yüksek seviyelere erişebildiği alanlarda kullanımı yaygındır [2]. Daha uzun destek aralıklarında da yeterli taşıma kapasitesi sağlar ancak basamak aralıkları, kiriş formu ve et kalınlıklarının doğru bir şekilde hesaplanmış olması gerekir.
Deliksiz tip kablo kanalları tamamen kapalı olup haberleşme ve bilgisayar kabloları gibi kabloların korunmasının önemli olduğu ve ısınmanın problem oluşturmadığı durumlarda tercih edilir.
Tel tipi kablo kanalları kısa destek aralarının bulunduğu bina içlerinde ve alçak gerilim, haberleşme ve fiber optik kabloları gibi hafif ama çok sayıda kablonun bulunduğu tesisatlarda yaygın olarak kullanılır. Tozlanmanın problem oluşturacağı ve hijyenin önemli olduğu yapılarda genellikle tercih edilen ürünlerdir.
Kablo kanaletleri az miktarda haberleşme ve enerji kablolarının kullanılacağı ve boru tipi kanalların uygun olmadığı durumlarda tercih edilir.
Türkiye’de bu ürünler için “Kablo Tava Sistemleri ve Kablo Merdiven Sistemleri TS EN 61537:2007”[3] standardı mevcuttur. Standart elektriksel ve/veya haberleşme sistem tesislerinde kabloların ve muhtemel diğer elektriksel teçhizatın desteklenmesi ve yerleştirilmesi için amaçlanmış, kablo tava sistemleri ve kablo merdiven sistemlerinin özelliklerini ve deneylerini kapsamaktadır. Bu şartlara uygunluk deney ve testler ile kontrol edilmelidir. Deneyler için genel şartlar standarda belirtilmiştir. Standartta, kablo tava sistemleri ve kablo merdiven sistemleri içerisinde yer alan sistem bileşenleri;
* malzemeye göre
* alev yayılmasına karşı dayanıklılığa göre
* elektriksel süreklilik karakteristiklerine göre
* elektriksel iletkenliği göre
* korozyona karşı dayanıklılığa göre
* sıcaklığa göre (nakliye, depolama, tesis ve uygulama şartları bakımın)
* tavanın taban alanındaki delik oranına göre
* merdiven taban alanındaki açıklık oranına göre
* darbe dayanıklılığına göre
olmak üzere 9 ana sınıfa ayrılmıştır. Korozyona karşı dayanıklılık ve sıcaklığa göre sınıflandırmalar için detaylı bir ölçüt tablosu da verilmiştir.
Öncelikle kablo taşıyıcı sisteminin seçimine baz oluşturacak aşağıdaki bilgiler tespit edilmelidir.
* Kablo döşenecek güzergâhın önceden tespiti
* Beher metre başına toplam kablo ağırlığının tespiti
* Belirlenen kablo yükünü taşıyabilecek taşıyıcı genişliği ve kenar yükseklikleri ile destekler arası mesafenin tespiti.
* Uygulamanın yapılacağı coğrafyanın korozyon direnç ihtiyacını tespiti
* Tesisatta oluşacak ısıların tespiti
* Uygulamaya özel diğer durumlar
Bu bilgiler doğrultusunda yukarıda bahsedilen taşıyıcı tipi özellikleri dikkate alınarak taşıyıcı tipi seçilmeli, ortamın korozyon direnci ihtiyacı dikkate alınarak kaplama türü seçilmeli ve taşıma kapasitesi içinde üreticinin kataloglarında yer alan mukavemet değerlerine göre uygun genişlik, kenar yüksekliği ve et kalınlığına sahip uygun ürünler belirlenmelidir.
1- Frequently Asked Questions About Cable Trays
2- Doğru Kablo Taşıyıcı Seçimi
3- Kablo Tava Sistemleri ve Kablo Merdiven Sistemleri TS EN 61537:2007
Metnin orjinali http://tr.wikipedia.org/wiki/Kablo_kanalı sayfasında yer almış ve Creative Commons Attribution/Share-Alike Lisansı altındadır.
Çinko kaplanan ürünlerde yaşanan genel sıkıntı Beyaz Pas dır. Beyaz pas problemi, kaplama işlemi % 100 iyi koşullarda yapılmış olsa bile ürün teslimatından sonra yaşanabilmektedir (1).
Metalik çinko oldukça reaktif bir elementtir ve kaplama sonrasında havayla tepkimeye girerek Şekil 1.’de gösterildiği gibi üç temel madde oluşturur (2).
Metal yüzeyi çinko kaplandıktan sonra normal koşullarda hava ile bir süre tepkimeye girerek kararlı matlaşmış bir yüzey oluştururken, yüzeyde su birikintisi olması ve durumunda oluşumunu tamamlayamadan kararsız Beyaz Pas tabakası oluşturmaktadır. Birbiri üzerine arasında boşluk olmayacak şekilde istiflenmiş yüzeylerde, bu sorunla daha sık karşılaşılmaktadır.
Şekil - 2
Çinko kaplanmış yüzeye beyaz pasın etkisi temizleme işlemi yapıldıktan sonra yüzey kalınlığı ölçülerek daha kesin belirlenebilir. Beyaz pasın yüzeye etki derecesine göre aşağıda belirtildiği gibi temizleme yapılmalıdır(4);
Etkisi; Genellikle, fazla yağış alan ortamda açıkta bekleyen malzemelerde meydana gelir. Birbiri üzerine arası kapalı şekilde istiflenen malzemelerde sık yaşanan bir sorundur. Yüzeyde ince bir beyaz pas tabakası oluşur. Hafif paslanmanın kaplama kalitesine etkisi yoktur(4).
Temizleme yöntemi; Tel fırça kullanılarak tüm beyaz pas tabakası temizlenir. Temizlenen yüzeye, 200g/L derişimde kromik asit sürülerek yüzeyin pasivasyonu sağlanmalıdır. Ardından malzeme, hava akışının olduğu kuru bir ortamda bekletilir(4).
Etkisi; Paslanmalının gerçekleştiği alan kararmış halde, yığın olarak bulunur. Kaplama kalınlığı ölçülerek daha kesin bir şekilde pasın etkisi görülebilir. Benzer durumlarda kaplanma katmanında yaklaşık % 5 azalma olur. Dolayısıyla kaplamaya fazla bir etkisi yoktur (4).
Temizleme Yöntemi; Yukarıda belirtilen etkilerin görüldüğü beyaz ve kararmış yüzeye, hafif paslanmada belirtilen temizleme yöntemi uygulanır. Eğer görünüşün daha iyi olması isteniyorsa, malzeme bir hafta kadar bekletildikten sonra temizlenen yüzey çinko sprey boya ile boyanır (4).
Etkisi; Ağır derece beyaz paslanma olan yüzeyler birbirine yapışır ve fazla miktarda kararmış oksit tabakası içerir. Ayrıca, kaplama yüzeyi altında bulunan demirin paslanmaya başlaması nedeni ile az miktarda kırmızı pasta görülebilir (4).
Temizleme yöntemi; Ağır pas tabakası geniş bir yüzeye yayılmış ise malzemeyi tekrar galvanizlemek daha ekonomik olabilir (4).
Ağır pas tabakasının etkisini engellemek için öncelikle hafif paslanmada belirtilen yöntem uygulanır. Ardından, temizlenen yüzey çinko içeriği zengin bir boya ile kaplama kalınlığı en az 100 mikron olacak şekilde boyanır (4).
1. Corrosion Management, Nov 2006, Vol 13/2, 15.
2. Hot dip galvanizers association southern Africa, Hot Dip Galvanized Information Sheet No.2
3. Cleaning Wet Storage Stain From Galvanized Surfaces ,American Galvanizers Association, 10/22/2007
4. Galvanizers Association of Australia, Advisory Note, Wet Storage Stain (White Rust), June 2001
Standart, kaplamanın yapılacağı ana metalin özelliklerini tam olarak tariflemese de tavsiyelerde bulunur. Çinko havuzunun safsızlık oranını ise en fazla %1, 5 olarak belirlenmiştir. Standart, kaplanan ürünlerden alınacak numune adetlerini ve son kontrollerinin nerede yapılması gerektiğinden bahsetmiştir.
Kaplamanın, görünüş, kalınlık, yenileme, yapışma, kabul kıstasları gibi genel özellikleri hakkında da bilgiler vermektedir.
Görünüş: standart, kaplanmış malzemelerin görünüşünün tam olarak tariflenemeyeceğini netleştirerek keskin köşelerin, çinko külünün, arzu edilen kaplama kalınlığı altına düşmüş beyaz paslı bölgelerin olmaması gerektiği konusunda bilgiler vermekte, uygunsuz durumlar için “yenileme” yani yeniden kaplama işleminin uygulanabileceğini aktarmaktadır.
Kalınlık: Galvaniz kaplama, demir veya çelik mamullerin korozyona karşı korunması amacıyla uygulanır. Korumanın süresi yaklaşık olarak kaplama kalınlığı ve ortam şartlarının ağırlığı ile orantılıdır. Ortam şartlarının ağırlığı ve istenilen koruma süresine göre kaplama kalınlığı belirlenmelidir. Standart, malzeme türlerine göre kaplama kalınlığının ölçülmesi ile ilgili olarak metod ve örnek alma miktarlarını belirlemiştir.
Yenileme: kaplanmamış alanların toplam alana oranlanması ile belirlenerek tekrar galvanizleme işlemidir. Yenileme işlemi, sıcak çinko püskürtme, çinko bakımından zengin bir boya veya çinko alaşımından yapılmış bir çubuk ile de yapılabilir.
Yapışma: Standart, galvaniz kaplamanın yapışma (çinko alaşımının malzemeye tutunması) deneyi için uygun bir ISO standardının halen mevcut olmadığını belirtmektedir. Uygun yapışma galvanizleme işleminin bir özelliği olduğundan çinko ve ana metal arasındaki yapışmanın deneye tabi tutulmasına gerek duyulmadığı aktarılmıştır.
Kabul kıstasları: standart, kaplama kalınlığı açısından asgari değerler belirlemiş ve deneye tabi tutulan örneklerde belirlenen asgari kalınlıkların üzerinde bir değer olması gerekliliğini belirtmiştir. Uygunsuzluk durumunda ilgili malzemelerin yenileme işlemine tabi tutulması gerektiğini detaylıca açıklamıştır.
Uygunluk belgesi: Standart, Galvaniz işlemi yapanın gerektiğinde standardın özellikleriyle ilgili bir uygunluk belgesi vermesini belirtmiştir.
Müşterinin galvanizciye vermesi gereken bilgileri,
Referans: TS 914 EN ISO 1461 standart ve ekleri.
Standart, TS EN 60068-2-75 Çevre Şartlarına Dayanıklılık Temel Deney Metodları, TS HD 384.5.52 S1 Binalarda Elektirik Tesisatı gibi pek çok ilişkili standarda atıflarda bulunur.
Standart göre, kablo tava sistemleri ve kablo merdiven sistemlerinin, içlerinde bulunan kablolara güvenilir destek sağlayacak şekilde tasarlanmalı ve üretilmeli, ürünler kullanıcıya ve kablolara kabul edilmeyecek herhangi bir hasar da vermemelidir. Bu şartlara uygunluk deney ve testler ile kontrol edilmelidir. Deneyler için genel şartlar standarta belirtilmiştir.
Standartta, kablo tava sistemleri ve kablo merdiven sistemleri içerisinde yer alan sistem bilşenleri;
olmak üzere 9 ana sınıfa ayrılmıştır. Korozyona karşı dayanıklılık ve sıcaklığa göre sınıflandırmalar için detaylı bir kriter tablosu da verilmiştir.
Standart, ürünlerin imalatçı veya sorumlu tedarikçi tarafından belirlediği kısıtlarda işaretlenmesini, düzgün ve emniyetli bir şekilde kurulumu ve kullanımı açısından gerekli dokümantasyonun sağlanması gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca; imalatçı veya sorumlu tedarikçinin malzeme boyutları açısından vermesi gerekli kriterleri de listelemiştir.
Standart, malzemelerin imalatı sırasında, kullanım alanlarındaki elektriksel malzemelerde, montaj personelinde herhangi bir kaza/hasar yaratmaması açısından dikkat edilmesi gerekli noktaları ve bağlantı noktalarında kullanılacak tespit düzenek ve parçalarının mekanik gerilmelere karşı yeterli dayanıma sahip olacak şekilde tasarlanması gerekliliğini belirtmiştir.
Standart, malzemelerin mekanik dayanımını, normal kullanımda emniyetli olarak uygulanabilen en büyük yük sınırlarını farklı sıcaklıklar ya da şartlar için gerekli deney işlemlerini belirlemiş ve uygulanmasına dair kontrol ve şartları oluşturmuştur. Ayrıca; darbe dayanıklılığı, elektriksel özellikler, elektriksel yalıtkanlık, çevresel kuvvetlere (korozyona karşı dayanıklılık) karşı dayanıklılık*, elektromanyetik uyumluluk gibi konularda da gerekli şart ve deney işlemlerini, sonuçların yorumlanması ve değerlendirilmesine dair yöntemleri tariflenmiştir.
*Kar, rüzgâr yükü ve diğer çevresel kuvvetler imalatçının veya sorumlu tedarikçinin sorumluluğu olarak dikkate alınmamıştır. Tesisin tasarımcısı çevresel kuvvetleri gerekli olduğu durumlarda göz önünde bulundurmalıdır.
Referans: TS EN 61537-2007 standardı ve ekleri.
Atmosferin endüstriyel alanların etkisi altında kaldığı veya endüstriyel atıklardan kirlenmiş bir deniz kenarı coğrafyasında çinko kaplama kalınlığının daha hızlı azalacağı beklenen bir sonuçtur. Bununla birlikte kaplamanın uygulandığı metalin bu azalma hızına etkisi hakkında kayda geçen bir gözlem olmamıştır. Metallerin farklı kimyasal özellikleri, çinko emme oranının arttırabilir fakat korozyon hızına bir etkide bulunamaz. Kısaca çinkonun korozyona uğrama hızı kapladığı metalden çok bulunduğu atmosferden etkilenir.
Malzemenin temas ettiği atmosfer de temel olarak iki tanıma ayrılabilir. Bunlar bina içi ve bina dığı atmosferlerdir. Dış bina atmosferik koşullarının etkileri, bina içi atmosferik koşullarının etkilerinden daha fazladır. Bina içinde sıcaklık ve nem gibi parametrelerdeki değişimler daha az olup, düşen yağmur miktarı ve bununla birlikte oluşacak korozyon ürünlerinden söz etmek de mümkün değildir. Bu nedenlerden dolayı bina içindeki malzemenin üzerindeki çinko katmanının ömrünün bina dışındakinden 4-5 kat daha fazla olacağı düşünülebilir. Fakat bina içlerinde de kısıtlanmış hava döngüsü veya binanın içindeki faaliyetlerden oluşabilecek nemden dolayı çinko kaplamasının korozyona karşı olan hassasiyeti artabilir.
Yukarıdaki maddeler için ise doğru kablo taşıyıcısının seçimi kaçınılmazdır. Aşağıda size sunduğumuz bunu gerçekleştirmek için basit bir yol haritasıdır.
Tekom-Puk kataloğunda yer alan kablo taşıyıcı tiplerinden birini, kablonuzun özellikleri, kullanılacak tesisin farklı koşulları ve estetik açıdan uygunluğu gibi bazı temel faktörleri göz önünde bulundurarak seçin.
Taşıyıcı tipleri aşağıdaki gibi olabilir:
Delikli tip: Taban ve yanlarındaki delikleri sayesinde yeterli bir havalandırma oluşmasını sağlar. Uygulamalardaki ısıların ortalamayı geçmediği alanlarda kullanılır.
Merdiven tipi: Uygulamaların daha yüksek ısılara eriştiği ve destek arasının daha uzun tutulabileceği durumlarda kullanılır. Bununla birlikte merdiven basamağı ara mesafesi de doğru tayin edilmelidir.
Kapalı tip: Genellikle uygulama ısılarının haberleşme veya basit elektrik iletimi gibi en az olduğu durumlarda ve dış saha uygulamalarında koruma özelliklerini arttırma amacıyla.
Kanaletler: Az miktarda haberleşme ve enerji kablolarının kullanılacağı durumlarda.
Tel Tipi: Kısa destek aralarının bulunduğu bina içlerinde alçak gerilim, haberleşme ve fiber optik kablolarının taşınmasında kullanılır.
Kablo taşıyıcısının kullanılacağı atmosferik ortama uygun olacak şekilde bir seçim yapılmalıdır. Fakat her kaplama çeşidi yukarıdaki kablo taşıyıcıları tiplerine uygunluk göstermeyebilir.
Sıcak daldırma galvaniz: Farklı hava koşullarına karşı mükemmel bir koruma sağladığndan daha çok dış ortamlarda yapılacak uygulamalarda tercih edilir.
Pregalvaniz: Bina içi uygulamalarında tercih edilir.
Paslanmaz: Korozyona karşı dayanımı çok yüksek olmasıyla birlikte pahalı bir seçimdir, özellikle gıda sanayi ve petrokimya endüstrilerinde kullanılır.
Plastik kaplama: Siyah malzeme üzerine yapılan plastik kaplama ile sağlanan korumadır.
Boya: Bunlar; elektrostatik toz boya, tek katlı boya veya normal boyama yöntemiyle elde edilen kaplama çeşitleridir.
Kullanılacak malzemenin doğru et kalınlığı ve taşıyıcının kenar yüksekliğinin belirlenmesi için belirlenen destek arası mesafe göz önünde bulundurularak kablo taşıyıcısının metre başına taşıyacağı yük belirlenmelidir.
Tekom-Puk katalogunda farklı taşıyıcı tipleri için farklı kenar yükseklikleri belirtilmiştir (örn. 40,48, 60, 75,100, 150).Taşıyıcıların taşıyacağı metre başına yük miktarları doğrultusunda standart kablo taşıyıcılarında doğru kenar yüksekliği belirlenmelidir.
Tekom-Puk katalogunda farklı taşıyıcı tipleri için farklı genişlikler belirtilmiştir. Aşağıdaki resimdeki gibi doğru ve verimli bir kablo yönetimi ile minimum genişlik belirlenmeli, gerekiyorsa muhtemel gereksinimlerde göz önünde bulundurulmalı ve ihtiyaç duyulan aksesuarlarla birlikte seçim yapılmalıdır.
Kullanılacak kablonun belirleyeceği asgari izin verilen dönüş yarıçapına göre bağlantı elemanlarının dönüş yarıçapları belirlenmelidir.
